نمایش مبدأ برای وعد الآخره در پرتو قرآن و عهدین

در مورد اینکه وعد الآخره ذکر شده در ابتدای سوره اسراء چیست بحث های زیادی شده است در اینجا مایلم تتوجه دوستان را به این مجموعه آیات جلب کنم. لطفا در همه موارد به واژه های بازگشت و رجعت و کرت و وعده، و همچنین فساد در زمین، توجه کنید:

=وجود داستان ذوالقرنین پیش از اسلام=
داستان ذوالقرنین در پیش از اسلام در فرهنگ و ادبیات اعراب و یهودیان شناخته شده بود. چرا؟ چون مجموعه آیات در مورد ذوالقرنین و یاجوج و ماجوج با «یسئلونک عن ذی القرنین»(از تو درباره ذوالقرنین می پرسند) آغاز می شود.

پس این موارد صرفا یک مفاهیم ذهنی و مجرد نیست، بلکه مفهومی تاریخی و در نهایت اسطوره ای بوده است.

=وجود داستان ذوالقرنین در عهد عتیق=
در مراجعه به عهد عتیق ما در می یابیم که ذوالقرنین، قوچ دو شاخی است که حضرت دانیال در خواب می بیند و بعدا به او گفته می شود که همان پادشاه ماد و پارس یعنی کوروش است.

=جوج(یاجوج) و ماجوج در عهد عتیق=
باز با مراجعه به عهد عتیق در میابیم که جوج(یاجوج) از بنی اسراییل است و ماجوج و دیگر افراد فامیلش مثل ماشک، توبال، گومر و امثال اینها غیر بنی اسراییل و ساکنان قفقاز و شمال خزر بوده اند. (در عکس فوق بر اساس کتب تاریخی اینکه اینها بعدها عملا انگلوساکسون ها را ایجاد کرده اند اشاره شده است.)

{{ quote | 
اول تواریخ 5:3-4 FarOPV 

پس پسران رؤبين نخست زاده اسرائيل: حَنوک و فَلُّو و حَصرون و کَرمي. 4. و پسران يوئيل: پسرش شَمَعيا و پسرش جوج و پسرش شِمعِي؛
}}

از این آیه مشخص می شود که جوج که در قرآن یاجوج خوانده شده است از بنی اسرائیل است. متاسفانه بنده هیچ مفسر عهد عتیق ندیده ام در مورد کیستی جوج(یاجوج)، به این آیه اشاره کند!

پس فارغ از کیستی ذوالقرنین از عهد عتیق صرفا دریافتیم که برخی از یاجوج و ماجوج بنی اسراییل و برخی از آنها بنی اسراییل نیستند.

=وعده حق الهی در مورد سد ذوالقرنین= 
در سوره کهف، به ذوالقرنین شکایت می شود که یاجوج و ماجوج در زمین فساد می کنند، 

{{ quote | 
الكهف ۹۴

قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَىٰ أَن تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا

ﮔﻔﺘﻨﺪ ﺍﻱ ﺫﻭﺍﻟﻘﺮﻧﻴﻦ ﻳﺎﺟﻮﺝ ﻭ ﻣﺎﺟﻮﺝ ﺳﺨﺖ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺁﻳﺎ [ﻣﻤﻜﻦ ﺍﺳﺖ] ﻣﺎﻟﻲ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﺗﻮ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﻣﺎ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺳﺪﻱ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﻲ 
}}

لذا او پس از ساختن سد چنین می‌گوید که وقتی وعده خدا که حق است، برسد سد در مقابل یاجوج و ماجوج فرو میریزد:

{{ quote | 
الكهف ۹۸

قَالَ هَٰذَا رَحْمَةٌ مِّن رَّبِّي فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ رَبِّي جَعَلَهُ دَكَّاءَ وَكَانَ وَعْدُ رَبِّي حَقًّا

ﮔﻔﺖ ﺍﻳﻦ ﺭﺣﻤﺘﻲ ﺍﺯ ﺟﺎﻧﺐ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭ ﻣﻦ ﺍﺳﺖ ﻭ[ﻟﻲ] ﭼﻮﻥ ﻭﻋﺪﻩ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭم ﻓﺮﺍ ﺭﺳﺪ ﺁﻥ [ﺳﺪ] ﺭﺍ ﺩﺭﻫﻢ ﻛﻮﺑﺪ ﻭ ﻭﻋﺪﻩ ﭘﺮﻭﺭﺩﮔﺎﺭم ﺣﻖ ﺍﺳﺖ
}}

=فساد اول بنی اسرائیل در زمین=
در آیات ابتدایی سوره اسرا می فهمیم که بنی اسراییل دو بار در زمین فساد می کنند، یکبار در گذشته بوده است که اتفاق افتاده است (و در داستان یاجوج و ماجوج به آن اشاره شد) و مردمانی انها را از آن سرزمین بیرون رانده اند، و این موضوع در کتاب خودشان هم درج است:

{{ quote | 
الإسراء

وَقَضَيْنَا إِلَىٰ بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا

ﻭ ﺩﺭ ﻛﺘﺎﺏ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ[ﺷﺎﻥ] ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﺧﺒﺮ ﺩﺍﺩﻳﻢ ﻛﻪ ﻗﻄﻌﺎ ﺩﻭ ﺑﺎﺭ ﺩﺭ ﺯﻣﻴﻦ ﻓﺴﺎﺩ ﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﻛﺮﺩ ﻭ ﻗﻄﻌﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻛﺸﻲ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺑﺰﺭﮔﻲ ﺑﺮﺧﻮﺍﻫﻴﺪ ﺧﺎﺳﺖ 

الإسراء

فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَّنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَّفْعُولًا

ﭘﺲ ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻛﻪ ﻭﻋﺪﻩ [ﺗﺤﻘﻖ] ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﻥ ﺩﻭ ﻓﺮﺍ ﺭﺳید ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻲ ﺍﺯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻧﺪ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﻤﺎﺭدیم ﺗﺎ ﻣﻴﺎﻥ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ[ﻳﺘﺎﻥ ﺑﺮﺍﻱ ﻗﺘﻞ ﻭ ﻏﺎﺭﺕ ﺷﻤﺎ] ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺍﻳﻦ وعده ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎفت
}}

اگر در کتاب مقدس در مورد واژه علو(עלו) بنی اسراییل که در آیات ابتدایی سوره اسرا با تاکید به آن اشاره شده است، و تاکید شده در کتاب(مقدس) این موضوع گفته شده بود، جستجو کنید دقیقا به همین مفاهیم اشاره شده است، و عینا با همین واژه در عهد عتیق عبری یافت می شود.

=قدرت دادن مجدد به بنی اسرائیل=
پس از این اتفاق خداوند به آنها مال و اموال و فرزندان زیاد می دهد، و آنها را بر همان مردمانی که آنها را بار اول از مسجد و سرزمینشان بیرون کرده بودند هم مسلط می کند:

{{ quote | 
الإسراء

ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ وَأَمْدَدْنَاكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَجَعَلْنَاكُمْ أَكْثَرَ نَفِيرًا

ﭘﺲ [ﺍﺯ ﭼﻨﺪﻱ] ﺩﻭﺑﺎﺭﻩ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺁﻧﺎﻥ ﭼﻴﺮﻩ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻭ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﻭ ﭘﺴﺮﺍﻥ ﻳﺎﺭﻱ ﻣﻲ ﺩﻫﻴﻢ ﻭ [ﺗﻌﺪﺍﺩ] ﻧﻔﺮﺍﺕ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲ ﮔﺮﺩﺍﻧﻴﻢ
}}

=فساد دوم بنی اسرائیل=
اما اگر بار دیگر فساد را آغاز کنند، خداوند در وعده دوم، مجددا مردمانی را بر آنها مسلط می کند:

الإسراء
إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ لِيَسُوءُوا وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُوا الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُوا مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا
ﺍﮔﺮ ﻧﻴﻜﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﻧﻴﻜﻲ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻳﺪ ﻭ ﺍﮔﺮ ﺑﺪﻱ ﻛﻨﻴﺪ ﺑﻪ ﺧﻮﺩ [ﺑﺪ ﻧﻤﻮﺩﻩ ﺍﻳﺪ] ﻭ ﭼﻮﻥ وعده بعدی ﻓﺮﺍ ﺭﺳﺪ [ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ] ﺗﺎ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺍﻧﺪﻭﻫﮕﻴﻦ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺩﺭ ﻣﻌﺒﺪ[ﺗﺎﻥ] ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺑﺎﺭ ﺍﻭﻝ ﺩﺍﺧﻞ ﺷﺪﻧﺪ [ﺑﻪ ﺯﻭﺭ] ﺩﺭﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺩﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻳﻜﺴﺮﻩ [ﺁﻥ ﺭﺍ] ﻧﺎﺑﻮﺩ ﻛﻨﻨﺪ


=بر مردمی که هلاک شده اند بازگشت به آن سرزمین حرام است=
. نکته کلیدی در اینجا چیست؟ نکته کلیدی آن است که بر مردم سرزمینی که خداوند هلاک کرده است، حرام است که بار دیگر به آن وارد شوند، یعنی درست است که خداوند به بنی اسراییل مال و فرزندان فراوان داده است، حتی آنها را بر مردمانی که از آن سرزمین بیرونشان کردند تسلط داده است، اما حرام بود که به آن سرزمین وارد شوند. 

این موضوع فقط قول این آیه نیست، بلکه یهودیان توراتی و معتقد نیز، ورود به سرزمین موعود را تا پیش از ظهور ماشیح حرام و نماز خواندن در آن را باطل می دانند.

{{ quote | 
الأنبياء ۹۵

وَحَرَامٌ عَلَىٰ قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا أَنَّهُمْ لَا يَرْجِعُونَ

ﻭ ﺑﺮ [ﻣﺮﺩم] ﺷﻬﺮﻱ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﻫﻠﺎﻙ ﻛﺮﺩﻩ ﺍﻳﻢ ﺑﺎﺯﮔﺸﺘﺸﺎﻥ ﺣﺮﺍم ﺍﺳﺖ 

الأنبياء ۹۶

حَتَّىٰ إِذَا فُتِحَتْ يَأْجُوجُ وَمَأْجُوجُ وَهُم مِّن كُلِّ حَدَبٍ يَنسِلُونَ

ﺗﺎ ﻭﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﺎﺟﻮﺝ ﻭ ﻣﺎﺟﻮﺝ [ﺭﺍﻫﺸﺎﻥ] ﮔﺸﻮﺩﻩ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺁﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﻫﺮ ﭘﺸﺘﻪ ﺍﻱ ﺑﺘﺎﺯﻧﺪ 

الأنبياء ۹۷

وَاقْتَرَبَ الْوَعْدُ الْحَقُّ فَإِذَا هِيَ شَاخِصَةٌ أَبْصَارُ الَّذِينَ كَفَرُوا يَا وَيْلَنَا قَدْ كُنَّا فِي غَفْلَةٍ مِّنْ هَٰذَا بَلْ كُنَّا ظَالِمِينَ

ﻭ ﻭﻋﺪﻩ ﺣﻖ ﻧﺰﺩﻳﻚ ﮔﺮﺩﺩ ﻧﺎﮔﻬﺎﻥ ﺩﻳﺪﮔﺎﻥ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻔﺮ ﻭﺭﺯﻳﺪﻩ ﺍﻧﺪ ﺧﻴﺮﻩ ﻣﻲ ﺷﻮﺩ [ﻭ ﻣﻲ ﮔﻮﻳﻨﺪ] ﺍﻱ ﻭﺍﻱ ﺑﺮ ﻣﺎ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ [ﺭﻭﺯ] ﺩﺭ ﻏﻔﻠﺖ ﺑﻮﺩﻳﻢ ﺑﻠﻜﻪ ﻣﺎ ﺳﺘﻤﮕﺮ ﺑﻮﺩﻳﻢ
}}

=بازگشت بنی اسرائیل به سرزمین مقدس پس از وعد الآخره=
و خداوند گفته بود که بعد از وعده دوم است که بنی اسرائیل را به سرزمین موعود برخواهد گرداند، دقت کنید، بعد از آن، نه پیش از آن:

{{ quote | 
الإسراء ۱۰۴

وَقُلْنَا مِن بَعْدِهِ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ اسْكُنُوا الْأَرْضَ فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنَا بِكُمْ لَفِيفًا

ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺍﻭ ﺑﻪ ﻓﺮﺯﻧﺪﺍﻥ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ ﮔﻔﺘﻴﻢ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺳﺮﺯﻣﻴﻦ ﺳﺎﻛﻦ ﺷﻮﻳﺪ ﭘﺲ ﭼﻮﻥ ﻭﻋﺪﻩ بعدی ﻓﺮﺍ ﺭﺳﺪ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ بر می گردانیم
}}

=بازگشت یاجوج و ماجوج به سرزمین مقدس در عهد عتیق=
شایان توجه است که در عهد عتیق هم به این موضوع که جوج به سرزمین اسرائیل بازگشت می کند، دوبار اشاره شده است:

{{ quote | 
حزقیال 38:1-4 FarOPV 

و کلام خداوند بر من نازل شده، گفت: 2. «ای پسر انسان نظر خود را بر جوج که از زمین ماجوج و رئیس روش و ماشک و توبال است بدار و بر او نبوت نما. 3. و بگو خداوند یهوه چنین می‌فرماید: اینک من‌ ای جوج رئیس روش و ماشک و توبال به ضد تو هستم. 4. و تو را '''برگردانیده'''، قلاب خود را به چانه ات می‌گذارم و تورا با تمامی لشکرت بیرون می‌آورم. اسبان وسواران که جمیع ایشان با اسلحه تمام آراسته، جمعیت عظیمی با سپرها و مجنها و همگی ایشان شمشیرها به‌دست گرفته،

حزقیال 39:1-2 FarOPV 

«پس تو‌ای پسر انسان درباره جوج نبوت کرده، بگو خداوند یهوه چنین می‌فرماید که اینک‌ای جوج رئیس روش وماشک و توبال من به ضد تو هستم. 2. و تو را '''برمی گردانم''' و رهبری می‌نمایم و تو را از اطراف شمال برآورده، بر کوههای اسرائیل خواهم آورد.
}}

این نکته از آن جهت مهم است که معمولا مفسرین کتاب مقدس به هیچ وجه به این موضوع که جوج(یاجوج) از بنی اسراییل است و قبلا ساکن اسراییل بوده است، اشاره نمی کنند، بلکه جوج و ماجوج را دشمنان بنی اسراییل معرفی می کنند.

البته که دشمن بندگان نیک خدا هستند اما جوج خودش از بنی اسراییل است.

=قومی از بنی اسرائیل که هلاک شدند=
و اگر گفته شود که از کدام آیه قرآن دانستیم که بنی اسرائیل هلاک شدند، سوره اعراف داستان مفصلی از قومی از بنی اسرائیل را مثال می آورد که در مجاورت دریا زندگی می کردند و بعضا هم گفته اند که همان اورشلیم بوده است به هر حال فرق خاصی نمی کند، سوره اعراف اساسا داستان شهرهایی است که هلاک شدند:

{{ quote | 
وَ كَم مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَاهَا فَجَاءَهَا بَأْسُنَا بَيَاتًا أَوْ هُمْ قَائلُونَ(4)

و چه بسيار شهرها كه [مردمِ‏] آن را به هلاكت رسانيديم، و در حالى كه به خواب شبانگاهى رفته يا نيمروز غنوده بودند، عذاب ما به آنها رسيد. (4)
}}

سپس مقدمه ای می آورد و شروع به شمارش شهرهای هلاک شده می کند تا به داستان موسی و فرعون می رسد.

آنجا روشن می کند که بنی اسرائیل در سرزمین موعود ساکن شدند:

{{ quote | 
وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كاَنُواْ يُسْتَضْعَفُونَ مَشَرِقَ الْأَرْضِ وَ مَغَرِبَهَا الَّتىِ بَرَكْنَا فِيهَا  وَ تَمَّتْ كلَِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنىَ‏ عَلىَ‏ بَنىِ إِسْرَ ءِيلَ بِمَا صَبرَُواْ  وَ دَمَّرْنَا مَا كاَنَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَ قَوْمُهُ وَ مَا كَانُواْ يَعْرِشُونَ(137)

و به آن گروهى كه پيوسته تضعيف مى‏شدند، [بخشهاى‏] باختر و خاورى سرزمين [فلسطين‏] را- كه در آن بركت قرار داده بوديم- به ميراث عطا كرديم. و به پاس آنكه صبر كردند، وعده نيكوى پروردگارت به فرزندان اسرائيل تحقق يافت، و آنچه را كه فرعون و قومش ساخته و افراشته بودند ويران كرديم. (137)

...

وَ سَْلْهُمْ عَنِ الْقَرْيَةِ الَّتىِ كَانَتْ حَاضِرَةَ الْبَحْرِ إِذْ يَعْدُونَ فىِ السَّبْتِ إِذْ تَأْتِيهِمْ حِيتَانُهُمْ يَوْمَ سَبْتِهِمْ شُرَّعًا وَ يَوْمَ لَا يَسْبِتُونَ  لَا تَأْتِيهِمْ  كَذَالِكَ نَبْلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفْسُقُونَ(163)

وَ إِذْ قَالَتْ أُمَّةٌ مِّنهُْمْ لِمَ تَعِظُونَ قَوْمًا  اللَّهُ مُهْلِكُهُمْ أَوْ مُعَذِّبهُُمْ عَذَابًا شَدِيدًا  قَالُواْ مَعْذِرَةً إِلىَ‏ رَبِّكمُ‏ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ(164)

و از اهالى آن شهرى كه كنار دريا بود، از ايشان جويا شو: آن گاه كه به [حكمِ‏] روز شنبه تجاوز مى‏كردند؛ آن گاه كه روز شنبه آنان، ماهيهايشان روى آب مى‏آمدند، و روزهاى غير شنبه به سوى آنان نمى‏آمدند. اين گونه ما آنان را به سبب آنكه نافرمانى مى‏كردند، مى‏آزموديم. (163)

و آن گاه كه گروهى از ايشان گفتند: «براى چه قومى را كه خدا هلاك‏ كننده ايشان است، يا آنان را به عذابى سخت عذاب خواهد كرد، پند مى‏دهيد؟» گفتند: «تا معذرتى پيش پروردگارتان باشد، و شايد كه آنان پرهيزگارى كنند.» (164)
}}

و سپس روشن می کند که خدا آنها را در زمین پراکنده کرد و آنها را آزمایش کرد شاید که بازگشت کنند:

{{ quote | 
وَ قَطَّعْنَاهُمْ فىِ الْأَرْضِ أُمَمًا  مِّنْهُمُ الصَّالِحُونَ وَ مِنهُْمْ دُونَ ذَالِكَ  وَ بَلَوْنَاهُم بِالحَْسَنَاتِ وَ السَّيِّاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ(168)

و آنان را در زمين به صورت گروه‏هايى پراكنده ساختيم: برخى از آنان درستكارند و برخى از آنان جز اينند. و آنها را به خوشيها و ناخوشيها آزموديم، باشد كه ايشان بازگردند. (168)
}}

پس طیف آیات سوره اعراف بنی اسرائیل در سرزمین موعود ساکن شدند سپس گناه ورزیدند و خدا برخی از آنها را هلاک کرد و برخی را از آن زمین بیرون کرد و طبق آیه قبلی که اشاره کردیم بازگشت آنها به آن زمین حرام است تا اینکه زمان آزمایش خداوند به پایان برسد و اجازه ورود به آنها داده شود.

=وعد الحق=
در همه مجموعه این آیات اگر دقت کنید، به وعده اول، وعده بعدی، وعده حق، دائما و دائما اشاره شده است. متاسفانه بسیاری خیال کرده اند این وعده بعدی قیامت است، البته که قیامت هر لحظه ممکن است فرا برسد اما این وعده خدا هم حق است و بدون شک فرا می رسد.

این مجموعه آیات به حدی عجیب و حیرت انگیز است که بیشتر شبیه فیلم علمی تخیلی است، اما چنان که می بینید عینا داخل متن است. البته من در ترجمه ها چون خیلی دور از متن بود کمی دست بردم، مثلا بعضا فعل های ماضی را به روال معمول که برای آیات قیامت هست مضارع ترجمه کرده بودند و موارد دیگر اصلاح کردم.